Poprawiamy kontrast planetarnych obserwacji za pomocą maski apodyzacyjnej

Share

apodyzacja - technika usuwania pierścieni dyfrakcyjnych (plamki Airy’ego) z tworzonego przez układ optyczny obrazu punktu. Polega na umieszczeniu w przesłonie aperturowej filtru, którego absorpcja jest niejednakowa w różnych miejscach przesłony.

Filtr, maska apodyzacyjna

Filtry, czy też maski apodyzacyjne są czasami stosowane przez obserwatorów planet, gwiazd podwójnych i Księżyca. Mogą one poprawić kontrast obserwowanego obiektu - szczególnie w dużych teleskopach (np. Newtonach, SCT). Filtry te nie są zbyt popularne i trzeba wykonywać je samemu. Kilka przykładów można znaleźć w sieci - obserwatorium Colorado Springs, strona Ricka Evansa, czy pełniejszy opis na astronomyhints.com.

Jak zrobić filtr apodyzujący?

Filtr tego typu wykonujemy bardzo podobnie jak filtry z folią słoneczną - umieszczamy je z przodu teleskopu. Różnica jest taka że przysłaniamy tylko część apertury (i to też tylko częściowo). Celem jest stworzenie filtra składającego się z jednego, dwóch lub trzech pierścieni o częściowej przepuszczalności dla światła. Im więcej pierścieni tym większy efekt, ale też większa minimalna apertura potrzebna dla efektywnego działania filtra. Jeden pierścień nadaje się dla małych apertur do 4,5". Dwa pierścienie warto stosować dla apertur 4,5 - 6", a trzy pierścienie dla większych.

Z czego wykonać pierścienie? Można próbować zastosować siatki okienne wykonane z drobno tkanej metalowej siatki albo folie ND i podobne materiały. Chodzi o uzyskanie częściowej przepuszczalności światła na pierścieniach. Przy wielopierścieniowej konstrukcji najcieńszy pierścień powinien dawać najmniejszą przepuszczalność, a najgrubszy - największą.

• 1 pierścień: Otwór wewnątrz filtra powinien mieć 90% średnicy teleskopu (apertury)
• 2 pierścienie: Pierścienie powinny mieć otwory o średnicy 90 i 78% apertury. Pierścienie ustaw względem siebie pod kątem 45 stopni
• 3 pierścienie: Pierścienie powinny mieć otwory o średnicy 90, 78 i 55% apertury. Każdy pierścień powinien być ustawiony pod kątem 30 stopni względem poprzednika.

Obserwacje z filtrem, maską apodyzacyjną

Filtr apodyzacyjny powinien zwiększyć kontrast obserwowanych planet, ułatwiać rozdzielenie ciasnych gwiazd podwójnych, a także czasami poprawiać kontrast na Księżycu. Na obrzeżach pola widzenia możemy zauważyć wielobarwne refleksy - tym nie należy się przejmować. Wystarczy wycentrować obiekt w polu widzenia i cieszyć się efektem działania maski. W słabych warunkach maska może nie przynieść oczekiwanej poprawy obrazu.

W fotografii efekty mogą być mniejsze, nieprzewidywalne. Maska powinna ograniczyć lub zlikwidować obramowanie krawędzi Marsa czy Wenus pojawiających się w czasie obróbki (a wynikających z energii pierścieni dyfrakcyjnych).