Stabilność teleskopów na popularnych montażach

11 November 2012 Comments

Nośność montażu to parametr zależny od wielu czynników - nie tylko od masy jaką mechanicznie jest w stanie udźwignąć. W grę wchodzi stabilność przy lekkich podmuchach wiatru, czy możliwość efektywnego wyważenia tuby. Ten sam montaż może zachowywać się zupełnie inaczej w zamkniętym obserwatorium, niż w otwartym terenie.

Montaże takie jak HEQ5 czy NEQ6 (EQ6) potrafią obsłużyć różne teleskopy, w tym te dość duże i ciężkie. Ich efektywność zależy jednak od detali i czynników takich jak wiatr.

Trochę już czasu poświęciłem na prowadzenie C11 za pomocą HEQ5 i od niedawna C14 za pomocą NEQ6. Za pomocą paru sztuczek i/lub w odpowiednich warunkach te montaże poradzą sobie z tymi tubami.

Wrażliwość na wiatr

Duża masa tuby w porównaniu do masy głowicy montażu powoduje iż tuba może dość łatwo wpaść w drgania od słabych podmuchów wiatru. W obserwacjach wizualnych to niewielki problem, ale już w astrofotografii (głównie głębokiego nieba) to spory problem, który może uniemożliwić fotografowanie nawet przy niewielkiej bryzie. Guiding nic nie pomoże na takie drgania tuby.

Im większa powierzchnia boczna tuby, tym bardziej staje się ona wrażliwa na wiatr. Newtony mają najdłuższe tuby i to te konstrukcje wymagają największej możliwej stabilności dawanej przez montaż. Najkrótsze tuby posiada konstrukcja SCT. Są one mniej wrażliwe na wiatr, ale nadal pozostaje spora masa. Fotografia planetarna na bardzo dużej rozdzielczości także powoduje że drgania powodowane przez wiatr mogą uniemożliwić udane fotografowanie.

W przypadku podłużnych tub (Newtony) wiatr wiejąc w bok tuby może także generować siły skręcające (wieje na przód tuby, ale nie na tył). Silniejsze podmuchy w Newtona o dużej masie mogą uszkodzić montaż, lub też przesunąć teleskop w osi mimo zacisków.

Rozwiązaniem problemów z wiatrem jest zakryte obserwatorium (kopuła), która chroni teleskop przed podmuchami wiatru. W takim układzie montaż może bezproblemowo prowadzić nawet tubę na granicy swojego udźwigu. Na otwartym terenie musimy użyć masywniejszego montażu o znacznie większym udźwigu niż masa zestawu fotografującego (albo czekać na bezwietrzną pogodę).

Jeżeli interesuje Ciebie astrofotografia głębokiego nieba i nie chcesz wydawać za dużo na montaż to najlepszym rozwiązaniem jest (nieduży) refraktor ED/APO - nawet gdyby wypadał drożej od ładnego dużego Newtona. Refraktory są lekkie, a mała powierzchnia jest praktycznie odporna na wiatr. Do fotografii DS nie potrzeba także dużej apertury (tak jak dla fotografii Układu Słonecznego).

Wyważenie

Od idealnego wyważenia zależy dokładność prowadzenia teleskopu przez montaż. Fotografując na długich ekspozycjach jest to bardzo istotne, gdyż lekki brak równowagi może zacząć ściągać tubę w jednym kierunki i nawet guiding nie będzie w stanie tego skorygować.

W przypadku montażu typu HEQ5 mamy do dyspozycji dość krótki pręt przeciwwagi. Powoduje to że za pomocą dwóch standardowych przeciwwag 5kg wyważyć można tuby ważące nieco poniżej 10 kg. Dołożenie trzeciej przeciwwagi 5kg nie wniesie wiele, gdyż znajdzie się ona wysoko na pręcie i jej efektywna masa będzie niska (mamy tutaj efekt dźwigni). By efektywnie wyważać tuby od 10kg wzwyż potrzebny jest wydłużony pręt przeciwwagi (oferuje go m.in. Teleskop Express). Zamiast np. 20kg przeciwwag wieszamy tylko 15kg co zmniejsza obciążenie głowicy. Wraz z montażem NEQ6 dostajemy jedną przedłużkę w zestawie (dodatkowe są dostępne w niektórych sklepach).

Wydłużanie pręta przeciwwagi zwiększa długość ramienia dźwigni co zwiększa efektywność masy przeciwwag. Pręt jednak nie może być jednak zbyt długi. W pewnym momencie zacznie się wyginać, albo będzie zahaczać o trójnóg, czy podłoże. Także wiatr może wpływać na stabilność zestawu - podmuch w oddalone przeciwwagi może na chwilę dociążyć je i ściągnąć nieco tubę w osi w ich stronę. Wystarczy tylko kilka, kilkanaście centymetrów by znacząco poprawić efektywność przeciwwag bez wprowadzania opisanych przed chwilą problemów.

Stabilność podłoża

Zestawy na balkonach, czy na innych sztywnych powierzchniach (beton, asfalt) są podatne na drgania przekazywane z podłoża. Także drgania powodowane przez wiatr wolniej wygasają na takim podłożu. Zbita ziemi rozprasza je lepiej i montaż zachowuje się stabilniej. Na takie problemy stworzono podkładki antywibracyjne zawierające wewnątrz dość miękkie i elastyczne tworzywo, dzięki któremu tłumione są drgania napływające z podłoża, czy z góry.

Podkładki takie są bardzo skuteczne. W moim przypadku zniknął problem drgań przekazywanych z budynku (gdy frontowe drzwi zamykają się z hukiem ;)), jak i zmniejszyło się "sprężynowanie" tuby powodowane przez wiatr.

RkBlog

Sprzęt astronomiczny, 11 November 2012